Văn hoá - Con người

Hàng năm, tại đền thờ Bà Chúa Ngọc và Vạn Thương Hải diễn ra hai kỳ lễ chính: Tế Xuân vào tháng Giêng âm lịch và Tế Thu vào tháng Tám âm lịch. Lễ hội tế Xuân và tế Thu diễn ra vào tháng Giêng và tháng Tám hàng năm, không có ngày cố định mà người ta chọn ngày tốt trong tháng để tế lễ, thời gian diễn ra lễ hội kéo dài trong 2 ngày.

Khi xưa theo tục cổ truyền “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy”, “mai ước” để dựng vợ gả chồng. Khi “gả” rồi, sau 12 năm mới cưới, mỗi năm khi Tết đến chàng trai phải đi lễ một đầu heo. Chưa đủ 12 năm mà bỏ nhau, theo tục lệ làng sẽ bị đánh đòn, hoặc chưa đủ 12 năm mà đã ở với nhau sẽ bị bắt “phạt chay lễ” vì tội “thương vội”. Nếu sau khi đã nhận đủ 12 đầu heo mà nhà gái “trở hôn” thì phải “bồi công trả của” cho đàng trai. Nếu đi đủ 12 đầu heo mà người con trai đổi ý thì bị phạt, phải đi đủ đồ cưới sang nhà gái như quần áo, bông tai như ngày cưới. Luật làng hồi ấy rất nghiêm, ai cũng phải chấp hành.

Hòn Tranh là một đảo nhỏ cách Phú Quý 1,5 km về hướng Đông Nam. Đây là một đảo tiền tiêu có rất ít cư dân sinh sống. Đã bao lần tôi đến đảo nhỏ hòn Tranh, nhưng lần này cảm xúc thật khó tả; mấy lần trước chỉ biết ngắm cảnh trời, non, nước và tranh thủ lưu giữ những hình ảnh đẹp. Lần này đến với đảo nhỏ hòn Tranh ngoài việc chiêm ngưỡng những phong cảnh đẹp chúng tôi lại có dịp khảo sát miếu Trấn Bắc quận công Bùi Huy Ích (Bùi Tá Hán).

Từ bao đời nay, bắt hải sản là nghề chủ đạo của ngư dân Phú Quý. Sống giữa một hòn đảo cách xa đất liền, bốn bề là đại dương bao la, khó khăn cách trở trong việc trong việc tiếp xúc và giao lưu văn hoá với những nơi khác trong đất liền, những nhân tố đó đã hình thành nên một sắc thái văn hoá địa phương ở xứ đảo xa xôi này. Cũng chính những môi trường làm ăn sinh sống đó đã sản sinh ra những phong tục, tập quán, tín ngưỡng dân gian độc đáo. Đặc trưng nhất là tập tục, tín ngưỡng thờ cúng cá Ông - đây là loại hình tín ngưỡng dân gian phổ biến ở vùng biển đảo Bình Thuận và vùng duyên hải Nam Trung Bộ.

Huyện đảo Phú Quý có bề dày lịch sử và truyền thống văn hóa lâu đời. Với 35 di tích lịch sử – văn hóa (trong đó có 3 di tích lịch sử - văn hoá cấp Quốc gia và 7 di tích lịch sử - văn hoá cấp tỉnh) đủ mọi loại hình và niên đại trải đều trên một diện tích tự nhiên gần 17,82 km2 của đảo là một bằng chứng lịch sử sinh động chứng minh cho quá trình khai phá và xây dựng đảo của các bậc tiền nhân. Các di tích đó còn nói lên sức sống mãnh liệt của nhân dân qua hàng trăm năm giữa biển khơi, làm rạng rỡ nguồn gốc con người Phú Quý nơi hải đảo xa xôi.

Hầu như khi đến Phú Quý Du khách đều có một ấn tượng chung đó là sự thân thiện, nhiệt tình và mến khách của những người dân nơi đây.

Hàng trăm năm nay, tục giao phiên rước sắc không chỉ gói gọn trong một lễ nghi tín ngưỡng dân gian, mà nó còn là một ngày hội lớn của toàn dân, là nơi cho tình làng nghĩa xóm được nhân lên khi cùng tri niệm công đức tiền nhân đã có công khai lập xóm làng, bảo vệ biên cương lãnh thổ. Đến đó để gửi gắm khát vọng và ước muốn về một cuộc sống yên bình, no đủ trong quá trình xây dựng và phát triển quê hương huyện đảo.